Thực hành chuẩn trong sử dụng và bảo trì tủ an toàn sinh học (BSC) trong phòng thí nghiệm

Thực hành chuẩn trong sử dụng và bảo trì tủ an toàn sinh học (BSC) trong phòng thí nghiệm

Khái quát về tủ an toàn sinh học (BSC) và tầm quan trọng trong nghiên cứu

Tủ an toàn sinh học (Biological Safety Cabinet – BSC) là thiết bị thiết yếu trong các phòng thí nghiệm nghiên cứu vi sinh vật, công nghệ sinh học, dược phẩm và y học. Đây là hệ thống làm việc kín, được thiết kế nhằm:

• Bảo vệ nhân viên thí nghiệm khỏi nguy cơ tiếp xúc trực tiếp với tác nhân sinh học nguy hiểm.

• Đảm bảo tính toàn vẹn của mẫu thử, tránh tình trạng nhiễm chéo.

• Ngăn chặn sự phát tán của mầm bệnh ra môi trường làm việc.

BSC hoạt động dựa trên nguyên tắc điều khiển luồng khí: khí sạch được đẩy xuống (downflow) qua bộ lọc HEPA, đồng thời luồng khí hút vào (inflow) tạo áp suất âm để ngăn tác nhân thoát ra ngoài. Khi được vận hành đúng cách, BSC đóng vai trò như “lá chắn” quan trọng bảo đảm an toàn sinh học trong phòng thí nghiệm.

Những rủi ro tiềm ẩn khi vận hành không đúng cách

• Mất cân bằng luồng khí, khiến khí chứa vi sinh thoát ra ngoài hoặc khí bẩn xâm nhập vào khu vực làm việc.

• Nhiễm bẩn chéo giữa các mẫu, làm sai lệch kết quả nghiên cứu.

• Gia tăng nguy cơ lây nhiễm cho nhân viên, đặc biệt trong môi trường làm việc với vi khuẩn kháng thuốc hoặc virus nguy hiểm.

• Hư hại bộ lọc HEPA, khiến thiết bị mất khả năng bảo vệ, kéo theo chi phí sửa chữa và rủi ro cao.

Lựa chọn vị trí đặt và thiết kế không gian hợp lý

• Vị trí: đặt tủ ở khu vực yên tĩnh, tránh xa cửa ra vào, cửa sổ, quạt gió hay hệ thống điều hòa nhằm hạn chế xáo trộn luồng khí.

• Khoảng trống an toàn: giữ ít nhất 15–20 cm khoảng trống xung quanh và khoảng 1 m phía trước BSC để thuận tiện cho người sử dụng và tránh cản trở luồng khí.

• Khu vực chuyên biệt: nên bố trí BSC ở khu vực riêng biệt trong phòng thí nghiệm để giảm thiểu tiếp xúc với luồng người qua lại.

• Một số phòng thí nghiệm hiện đại còn thiết kế khu vực đệm (airlock) và phòng thay đồ trước khi tiếp cận BSC nhằm tăng cường mức độ an toàn.

Thiết lập và thao tác đúng cách bên trong BSC

• Khởi động trước khi thao tác: bật BSC và để quạt chạy từ 3–5 phút trước khi bắt đầu làm việc, giúp làm sạch không khí và ổn định luồng khí.

• Sắp xếp hợp lý vật dụng: bố trí theo thứ tự logic: khu vực sạch – khu vực thao tác – khu vực rác thải. Không để các vật cồng kềnh chắn luồng khí.

• Di chuyển nhẹ nhàng: mọi thao tác tay cần chậm rãi, vuông góc với cửa tủ để tránh làm rối loạn luồng khí.

• Tránh sử dụng lửa trần: tuyệt đối không dùng đèn cồn hay đèn bunsen trong BSC, vì có thể gây cháy nổ hoặc làm hỏng bộ lọc HEPA.

• Giữ vệ sinh khi làm việc: luôn lau sạch bề mặt dụng cụ trước khi đưa vào BSC để giảm nguy cơ mang vi sinh từ bên ngoài vào.

Quy trình vệ sinh và khử khuẩn BSC

• Sau khi kết thúc công việc: để quạt hoạt động thêm 3–5 phút trước khi tắt để làm sạch không khí.

• Dung dịch khử khuẩn: sử dụng cồn 70%, dung dịch chứa chlorine hoặc chất khử khuẩn được khuyến nghị để lau toàn bộ bề mặt, bao gồm bàn thao tác, vách ngăn và khay hứng.

• Xử lý sự cố tràn đổ: nếu dung dịch hoặc mẫu bị tràn, cần phủ khăn thấm chất khử khuẩn, để yên ít nhất 10 phút rồi mới lau sạch. Sau đó nên rửa lại bằng nước vô trùng để bảo vệ bề mặt khỏi bị ăn mòn.

• Lịch vệ sinh định kỳ: ngoài làm sạch hàng ngày, BSC cần được vệ sinh sâu định kỳ hàng tuần hoặc hàng tháng tùy theo mức độ sử dụng.

Bảo trì và kiểm định định kỳ

• Kiểm định hằng năm: đo lưu lượng khí, áp suất, kiểm tra độ kín và hiệu suất lọc HEPA theo tiêu chuẩn ISO, EN hoặc NSF.

• Thay thế bộ lọc: bộ lọc HEPA thường cần thay mới sau 3–5 năm, tùy tần suất sử dụng và mức độ ô nhiễm.

• Hiệu chuẩn thiết bị: sau mỗi lần di chuyển hoặc sửa chữa, BSC cần được hiệu chuẩn lại bởi đơn vị có chứng nhận.

• Kiểm tra hệ thống chiếu sáng và UV: thay đèn khi hết hạn sử dụng, đồng thời lưu ý rằng đèn UV không được coi là phương pháp khử khuẩn chính.

Thực hành an toàn sinh học và quản lý rủi ro

• Trang bị bảo hộ cá nhân (PPE): luôn đeo găng tay, áo blouse, khẩu trang và kính bảo hộ khi làm việc.

• Quy định SOP rõ ràng: xây dựng và huấn luyện nhân viên tuân thủ quy trình thao tác chuẩn, từ bước chuẩn bị, thao tác đến xử lý chất thải.

• Phân vùng sạch – bẩn: thiết kế luồng di chuyển trong phòng thí nghiệm hợp lý để tránh nhiễm chéo.

• Đào tạo liên tục: tổ chức tập huấn định kỳ để cập nhật kiến thức và nhắc nhở về tầm quan trọng của an toàn sinh học.

Anh Khang chia sẻ góc nhìn và kinh nghiệm

Tủ an toàn sinh học (BSC) là thiết bị cốt lõi trong mọi phòng thí nghiệm nghiên cứu sinh học, đóng vai trò bảo vệ cả nhân viên, môi trường và mẫu thử. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả tối đa, BSC phải được sử dụng đúng cách, duy trì vệ sinh thường xuyên và bảo trì định kỳ. Chỉ khi tuân thủ nghiêm ngặt các chuẩn mực này, phòng thí nghiệm mới có thể đảm bảo an toàn, giảm thiểu rủi ro và duy trì chất lượng nghiên cứu lâu dài.

CÔNG TY CỔ PHẦN CƠ ĐIỆN PHÒNG SẠCH ANH KHANG Hotline: 1900 636 814 - 0902 051 222 Email: info@akme.com.vn Website: akme.com.vn Add: Lô B7 - Xuân Phương Garden - Phương Canh - Nam Từ Liêm - Hà Nội.